مصرف دخانیات علاوه بر ایجاد مخاطرات برای افراد مصرف کننده برای اطرافیان نیز مضر بوده و منجر به مشکلات جدی و تهدید سلامتی آنها می شود. افراد غیر سیگاری و غیر قلیانی که در خانه، محیط کار، اجتماعات و مکان های عمومی در معرض دخانیات قرار می گیرند، ناچار به استنشاق تحمیلی دود ناشی از دخانیات می شوند.

دود تنباکوی محیطی یا جریان جانبی دود به مراتب سمی تر از دود استنشاق شده از سوی خود فرد مصرف کننده دخانیات است.

دود دخانیات

دود دخانیات شامل چند نوع جریان است.

جریان اصلی دود: این قسمت از دود بخشی از دود است که از لابه لای توتون ها عبور می کند و وارد دهان افراد مصرف کننده می شود.

جریان دود کناری یا فرعی: این قسمت از دود مستقیم از نوک روشن و مشتعل سیگار و تنباکو وارد هوا می شود و از سوی اطرافیان استنشاق می شود. به علاوه دودی که در فاصله بین پک زدن به سیگار، از ریه سیگارها خارج می شود دود کناری محسوب می شود. غلظت برخی مواد سمی در دود فرعی چندین برابر دود اصلی است.

دود دست دوم: ترکیبی از دود اصلی و کناری را دود دست دوم می نامند.

دود دست سوم: به طور کلی باقیمانده نیکوتین و دیگر مواد شیمیایی که روی سطوح مختلف ظروف و اثاثیه بر جا می ماند را دود دست سوم می گویند. این مواد می تواند با سایر مواد شیمیایی در فضای بسته واکنش نشان داده و ترکیبات سمی و سرطان زا ایجاد می کند که خطر جدی برای کودکان در بر دارد.

دود دست سوم بر روی سطوح باقیمانده با شیوه های تمیز کردن معمولی از بین نمی رود. با باز کردن در و پنجره ها یا استفاده از دستگاه تهویه برطرف نمی شود و در تمام قسمت ها موجود است و مربوط به قسمت خاصی نیست.

آنچه مسلم است در مکان عمومی که سیگار یا قلیان استنشاق شود، تمام افراد در معرض هر سه نوع دود هستند. تحقیقات نشان می دهد که در افراد غیر سیگاری که مصرف کننده هیچ نوع دخانیات نیستند، تنها به دلیل در معرض دود محیطی قرار گرفتن، غلظت مونوکسید کربن خون بالاتر رفته و تحمل آنان به ورزش کمتر است.

دود محیطی، تبعات بسیار جبران ناپذیر بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی و حتی زیست محیطی دارد. حتی تماس کوتاه مدت و گاه گاهی با هزاران ماده شیمیایی و سرطان زای موجود در دود غیر مستقیم دخانیات می تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان ریه و بیماری های قلبی را افزایش دهد. تنفس دو ساعت هوای دود آلوده برابر با کشیدن چهار نخ سیگار است.

بنابراین ارتقای آگاهی افراد در خصوص مضرات و عوارض قرار گرفتن در اماکن آلوده می تواند از مشکلات بهداشتی و عوارض بعدی آن کاسته و برای جامعه مقرون به صرفه باشد.

برای کنترل عوارض ناشی از دودهای محیطی، قوانین بین المللی موجود است که قانون جامع کنترل مبارزه ملی با دخانیات یکی از قوانین معتبر در کشور است. به موجب تبصره ب ماده سیزده این قانون، مصرف دخانیات در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی ممنوع و موجب حکم جزای نقدی می شود:

همچنین درماده ۷ آیین نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات آمده است به منظور حفظ سلامت عمومی به ویژه محافظت در مقابل استنشاق تحمیلی دود محصولات دخانی، مصرف این مواد در اماکن عمومی ممنوع است.

با توجه به تمام موارد یاد شده، مصرف دخانیات در محیط های عمومی ممنوع است. بنابراین توصیه می شود از رفت و آمد، حضور و توقف در محیط سرپوشیده که دود سیگار و قلیان در فضا پراکنده شده است، اجتناب کنیم. مراقب تردد فرزندان در فضاهایی که قلیان یا سیگار یا سایر مواد دخانی عرضه می شود باشیم و در صورت مشاهده مراکزی که نسبت به عرضه قلیان و سیگار اقدام می کنند، مراتب را به سامانه گزارش های مردمی وزارت بهداشت با شماره ۱۹۰ اطلاع دهیم.